Vuurwerk zorgt tijdens de jaarwisseling voor behoorlijk wat dierenleed. Voor veel dieren is het een angstige tijd, met onverwacht geknal, sissende en fluitende geluiden, lichtflitsen en de geur van kruitdampen. Dat leidt tot angst en stress bij onze huisdieren, omdat hun gehoor en reukzin veel gevoeliger is dan dat van ons. Gelukkig zijn er veel manieren om te zorgen dat óók onze geliefde viervoeters het jaar goed kunnen afsluiten.

Oudejaarsavond en huisdieren zijn geen ideale combinatie. Het gaat dan vaak over honden en katten, maar ook andere dieren – zoals konijnen, vogels en knaagdieren – hebben last van ‘vuurwerkstress’. Dieren hebben niet het vermogen om te denken in tijd en begrijpen niet dat al dat geknal tijdelijk is en vanzelf weer overgaat. Ook hebben honden en katten een veel scherper gehoor dan mensen, waardoor de soms oorverdovende knallen erg hard binnenkomen. Er zijn dieren die met geluidsgevoeligheid geboren worden, maar dit kan ook plotseling of geleidelijk ontstaan. Zij ervaren harde geluiden als erg onaangenaam of zelfs pijnlijk, omdat hun tolerantie voor geluid is afgenomen en geluidsimpulsen door de hersenen te sterk worden verwerkt. Helaas zijn er rond Oud en Nieuw niet alleen huisdieren die tijdelijk de schrik te pakken hebben van een vuurpijl of de knal van een rotje, maar óók dieren die maandenlang moeten herstellen. Of erger, dieren die door een dramatisch verloop van de jaarwisseling ineens bang zijn voor allerlei harde geluiden en niet meer naar buiten willen, zelfs als alle gevaren zijn geweken.

De stressemmer die overloopt

De feestdagen en de jaarwisseling wijken voor veel huisdieren sowieso sterk af van wat zij in het dagelijkse leven gewend zijn. Zo vieren we kerst graag met onze familie en vrienden en dat brengt voor onze huisdieren veel drukte met zich mee. Ik vroeg aan Pascale Fuchs – secretaris van de Stichting Met Dieren Meer Mens (uitgever van DierenDiploma, een digitaal lespakket voor bassischolieren over het verantwoord houden van huisdieren) – welke impact dit heeft. “Deze drukte zorgt ervoor dat huisdieren óók veel onrustiger en drukker zijn dan normaal. Na de kerstdagen staat al snel de jaarwisseling voor de deur, terwijl de stress nog niet uit hun lichaam verdwenen is. Hierdoor kan het emmertje gemakkelijk overlopen. Een voorbeeld daarvan is het beeld dat we allemaal kennen is het beeld van honden en katten die zich angstig verstoppen voor vuurwerk. Maar ook andere huisdieren zijn bang voor al dat geknal. Zo hebben veel knaagdieren de neiging zich in hun hol te verstoppen en lopen konijnen vaak onrustig rond in hun hok.”

Hoe herken ik vuurwerkstress bij mijn huisdier?

Aan de vooravond van Oud en Nieuw vertonen veel dieren dus ander gedrag, hoewel dat wisselt per dier en de omgeving waarin zij verkeren. Hoe kun je dit gedrag herkennen?

·        Honden en katten laten soms vergelijkbare stresssignalen zien, zoals het vertonen van vluchtgedrag. Zij hebben een lage staarthouding, de oren plat in de nek, maken zich klein, willen wegkruipen of vluchten, deinzen terug of duiken in elkaar.

·        Laat je kat daarom op Oudejaarsdag en tijdens de jaarwisseling niet buiten. Je hond kun je op overdag alleen aangelijnd uitlaten en na middernacht het beste binnenhouden.

·        Afwijkend gedrag dat vooral honden laten zien, zijn hijgen, lippen aflikken (ook wel tongelen genoemd), onrustig en/of nerveus rondlopen, hyperalert zijn, niet naar buiten willen, niet willen eten, geeuwen of zich verstoppen.

·        Katten hebben sterk de neiging zich te verstoppen en hun urine/ontlasting op een andere plek neer te leggen dan in de kattenbak.

·        Knaagdieren kunnen zich in meer of mindere mate onrustig door hun verblijf heen bewegen.

Fight, Flight en Freeze

Vuurwerk kan voor sommige dieren erg traumatiserend zijn. Het is belangrijk dat óók kinderen zich realiseren welk effect vuurwerk op dieren kan hebben, drukt Pascale ons op het hart. “Pubers moeten zich bijvoorbeeld niet laten verleiden door wat ze zien op TikTok. Hier worden filmpjes gedeeld waarin kinderen op vuurwerk stampen of wegschoppen. Spelen met vuurwerk is sowieso al heel erg gevaarlijk. Als je zoiets doet in de nabijheid van dieren kan de schade erg groot en soms onherroepelijk zijn.” In zulke angstige situaties reageren zij vaak volgens één van de drie F’s: FlightFight of Freeze: vluchten, vechten of bevriezen. Dat betekent dat als zij bang of in paniek zijn, zij of een gevecht aangaan, of vluchten of van angst bevriezen.” Geen van deze drie gedragingen zien we natuurlijk graag. Hieronder zet ik daarom een aantal handige tips voor je op een rij over hoe je dit kunt voorkomen.

Het gedrag van het baasje

De belangrijkste reden waarom vooral honden en katten angstig zijn, zijn de knallen. Daarnaast letten onze huisdieren letten goed op het gedrag van hun eigenaar. Als het baasje in de aanloop naar Oudejaarsavond zelf schrikt van het vuurwerk dat onverwachts wordt afgestoken, dan schrikt het dier óók, omdat deze dit gedrag kopieert. De eerste stap bij het voorkomen van vuurwerkangst bij onze huisdieren, begint dus bij ons eigen gedrag. Zolang we zelf rustig en ontspannen zijn, is het voor onze huisdieren eenvoudiger om de jaarwisseling goed te doorstaan. Blijf dus vooral kalm wanneer jouw dier reageert op het vuurwerk.

Vuurwerktraining voor honden en katten

Als jouw hond of kat vuurwerkangst heeft, kun je het dier een ‘vuurwerktraining’ geven om hem te leren niet bang te zijn voor harde geluiden. Zo staan er veel geluidsopnames van vuurwerk op internet, hoorde ik van Pascale: “Begin met het zachtjes afspelen van deze geluiden, terwijl je met jouw huisdier speelt of het bijvoorbeeld brokjes geeft. Je kunt het geluidsniveau steeds iets opvoeren. Doe een stapje terug als het dier angstig wordt en probeer het opnieuw rustig op te bouwen. Bedenk daarnaast dat je eigenlijk al met zo’n vuurwerktraining moet beginnen vóórdat buiten vuurwerk te horen is, zodat jouw huisdier niet alsnog schrikt van harde knallen.”

Tips & Tricks voor een stressvrije jaarwisseling

Tijdens de jaarwisseling is de aanpak per huisdier verschillend, maar er is er wel een aantal do’s & don’ts:

·        Een huis vol met kaarsen, een knisperende open haard en sfeervolle versiering, is misschien erg gezellig, maar voor jouw huisdier schuilt overal gevaar in. Kijk goed uit met snoeren van de kerstboomversiering, zorg dat je huisdier niet te dicht bij de open haard komt en steek niet zomaar een geurkaars aan.

·        Houd de ramen, deuren en het kattenluikje dicht.

·        Houd de gordijnen dicht, zodat je huisdier geen lichtflitsen ziet en laat hem het liefst niet alleen. Zet zachte muziek aan, zodat je hond of kat wordt afgeleid van de knallen buiten.

·        Houd je hond buiten aangelijnd, zodat deze niet wegrent als hij schrikt van vuurwerk en laat ze tijdig uit, zodat ze op het moment van de jaarwisseling binnen zijn. Houd je kat op de hele dag op Oudejaarsdag en tijdens de jaarwisseling binnen.

·        Heb je huisdieren in een buitenverblijf? Dek dat af met een wollen deken met luchtgaten of geef hun een rustig plekje in een koel plekje in huis. Bijvoorbeeld de schuur.

·        Voor je hond of kat kun je ‘verstopplek’ creëren. Kies een donker plekje waar hij zich kan terugtrekken, maar laat het aan het dier over waar hij zich het veiligst voelt.

·        Als je huisdier lekker tegen je aan wil zitten of liggen, is dat prima. Je kunt ze ook aaien en tegen hen praten. Dat voelt voor je huisdier net als de arm om je heen die je zélf nodig hebt als je het moeilijk hebt. Het is niet waar dat je angst moet negeren. Steun bieden mag!

·        Voor honden zijn er vuurwerkcursussen waar zij leren wennen aan de harde geluiden, trillingen, de geur en lichtflitsen van vuurwerk. Kies voor een individuele begeleiding door een gediplomeerde trainer. Zodat deze op jouw hond is gericht is en niet op een groep met meerdere honden. Een instructeur kan onmogelijk de stresssignalen van elke hond in de gaten houden.

·        Honden en katten kunnen ook worden geholpen met medicatie. Laat je hierbij vooral adviseren door een gedragsdeskundige of dierenarts. Gebruik géén middelen met een spierverslapper: het lijkt misschien dat je huisdier rustig in zijn mand ligt, maar door het middel kan hij zich niet meer bewegen en het neemt de angst voor het vuurwerk niet weg.

·        De jaarwisseling is voor sommige baasjes reden om met hun dieren een rustige logeerplek te zoeken. Je kunt hierbij denken aan ‘vuurwerkvrij\e’ vakantieparken.

Bron:  Monique du Bois, Senior Breeder Consultant van Nestlé Purina Petcare, mmv Pascale van Stichting Met dieren meer mens (DierenDiploma)

Delen