Vissen, vogels, egels en zelfs pinguïns: talloze dieren gaan dood door corona-afval

Tijdens een opruimactie in de grachten van Leiden haalde een vrijwilliger een plastic handschoentje uit het water. Uit de duim stak een dode baars. De vis vormde het startpunt voor een onderzoek naar dierlijke slachtoffers van corona-afval. Dat onderzoek wordt gedaan door twee Leidse biologen. Eén van de onderzoekers is Auke-Florian Hiemstra, die al jaren strijdt tegen het plasticafval in de grachten van Leiden. “Elke vrijdag gaan we met kano’s op pad om afval uit de gracht te vissen”, vertelt Hiemstra. “Sinds het begin van de coronacrisis zitten daar ook steeds meer mondkapjes tussen. Inmiddels komen we er daar elke week meer dan honderd van tegen.”

Lijdensweg

In augustus werd bij zo’n opruimactie de handschoen met de dode vis gevonden. Het maakte indruk op de bioloog: “Je ziet dat de handschoen een beetje gescheurd is, die vis heeft dus nog geprobeerd te ontsnappen. Maar een baars heeft stekels op zijn rug, dus hij kan er niet meer uit. Die lijdensweg is heel tragisch.”Deze handschoen werd een Leidse baars fataal.© Auke-Florian Hiemstra

Hiemstra begon daarop samen met Liselotte Rambonnet een onderzoek om te zien of er meer voorbeelden te vinden waren. Ze vonden er tientallen. Rambonnet: “We hebben mediaberichten bekeken van over de hele wereld en ook sociale media afgespeurd. Zo konden we een beeld krijgen hoe groot dit probleem is.”

Verstikte pinguïn

Vooral mondkapjes maken veel slachtoffers. Die raken verstrikt in de elastieken of krijgen het afval binnen. Zo werd in Brazilië een dode pinguïn aangetroffen die een mondkapje in zijn geheel bleek te hebben ingeslikt.

Wat opviel: veel verschillende diersoorten komen in de problemen door corona-afval. “We vonden voorbeelden uit de lucht, van het land, uit zee en in zoetwater”, zegt Rambonnet. “Overal in de natuur komt dit afval terug.”

Via een nieuwe website, Covidlitter.com, willen Hiemstra en Rambonnet nu meer voorbeelden verzamelen. Iedereen kan daar incidenten doorgeven. Hiemstra: “Zelf hebben we vooral gevallen uit Nederlandse en Engelse media gevonden, maar we spreken geen Chinees of Spaans. Dus met hulp van anderen kunnen we een nog completer beeld van het probleem krijgen.”

Liever herbruikbaar mondkapje

Om meer dierlijke coronaslachtoffers te voorkomen, roepen de onderzoekers op vooral geen wegwerpmondkapjes te gebruiken. Elke maand worden er wereldwijd bijna 130 miljard mondkapjes geproduceerd, zeggen de onderzoekers. “Zo’n kapje kost bijna niks, waardoor mensen het ook niet erg vinden als ze zo’n kapje verliezen”, zegt Hiemstra. “Maar al die kapjes bij elkaar leveren een enorme berg plastic op. Het is ironisch: wat ons beschermt, is voor de natuur om ons heen een groot probleem. Dus pas op je mondkapje en gebruik het liefst een herbruikbaar exemplaar.”